. در این جلسه، نمایندگان تمامی کشور‌ها، توصیه‌هایی در زمینه‌های مختلف به کشور مورد بررسی ارائه می‌کنند. کشور مورد بررسی اعلام خواهد کرد که کدام پیشنهاد را پذیرفته و کدام را نپذیرفته است. پذیرش پیشنهاد‌ها، کشور مورد بررسی را متعهد می‌کند که در چهار سال آینده، آن پیشنهاد‌ها و توصیه‌ها را اجرا کند. این دوره از بررسی ادواری جهانی وضعیت حقوق بشر ایران، روز جمعه، ٩ مهر (٣١ اکتبر) سال جاری در مقر شورای حقوق بشر در شهر ژنو برگزار شد. به منظور بررسی بیشتر توصیه‌های جدید به هیات جمهوری اسلامی با حسن نایب هاشم، نماینده سازمان غیر دولتی «سودویند» در شورای حقوق بشر گفتگویی انجام دادیم که در پی می‌آید.

آقای نائب هاشم، حضور نمایندگان جمهوری اسلامی در این دوره از جلسه بررسی ادواری شورای حقوق بشر سازمان ملل را در مقایسه دوره قبلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بررسی ادواری جهانی وضعیت حقوق بشر در دور قبلی، در اوج اعتراضات مردم به انتخابات بحث برانگیز دهم ریاست جمهوری ایران برگزار شد٬ بنابراین این امکان فراهم آمده بود که صد‌ها نفر حتی از کشور امریکا به ژنو آمدند و به روند انتخابات، دستگیری‌ها و سرکوبهای صورت گرفته در این جریانات اعتراض کنند. این بار، این بررسی‌ها در جو و شرایط دیگری برگزار شد. هرچند نوع برخورد هیات همراه لاریجانی تا حد زیادی شبیه چهار سال و نیم پیش بود.

به نظر می‌رسید دولت در یک سال گذشته در مورد حقوق بشر تا حدی می‌خواهد اختیار عمل را در دست بگیرد اما هنوز سکان این امر در دست قوه قضاییه و لاریجانی است. لاریجانی به عنوان رئیس ستاد قوه قضاییه و بسیاری از اعضای این هیات که عضو ستاد حقوق بشر قوه قضاییه هستد با توجه به خوش نام نبودن قوه قضاییه جمهوری اسلامی، برای اینکه وابستگی خود را به قوه قضاییه نشان ندهند اعلام کردند که عضو شورای عالی حقوق بشر جمهوری اسلامی هستند در حالی که چنین نهادی اساساً وجود خارجی نداد. این درحالی است که این ستاد به جای اینکه جنبه حقوق بشری داشته باشد بیشتر به عنوان یک ارگان سازمان دهی شده نظامی عمل می‌کند که به صورت کامل تحت امر قوه قضاییه است. نکته مهمی که باید به آن اشاره کنم‌‌ این است که هیچ یک از نمایندگان شورای حقوق بشر سازمان ملل اجازه بازدید و حضور در ایران را ندارند٬ بنابراین نمایندگان هیات ایران سعی می‌کنند تصویری غیرواقعی از ایران را مطرح کنند و وانمود کنند دستاوردهای بزرگی در مورد مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند.

نمایندگان کشورهایی از آسیای دور یا برخی از کشورهای آفریقایی این ادعاهای دروغ را باور می‌کنند. آن‌ها نمی‌دانند در ایران چه می‌گذرد. آن‌ها از وضعیت زنان بی‌خبرند. می‌دانید چنانچه قرار باشد گزارشگرهای ویژه از ایران بازدید کنند به صورت کار‌شناسی عمل کرده و به راحتی مو را از ماست می‌کشند. این درحالی است که مقام‌های جمهوری اسلامی حتی اجازه بازدید گزارشگر ویژه غذا، بهداشت و آموزش از ایران را صادر نکرده‌اند.

به صورت خاص اگر بخواهیم مرروی کنیم به پیشنهادهای کشورهای عضو سازمان ملل، کشورهای همسایه و کشورهای همسو با سیاست‌های جمهوری اسلامی چه توصیه‌های به هیات جمهوری اسلامی ارائه کردند؟

می‌توان گفت که کشورهای نزدیک به سیاست‌های ایران، هیچ پیشنهادی ندادند. هر کشوری با توجه به موقعیت خود با این هیات برخورد کرد. برای نمونه، نماینده کشور سوریه در مورد تحریم صحبت کرد و گفت تجریبات خود را از اثرات ناشی از تحریم به دیگر کشور‌ها منتقل کنید. نماینده افغانستان نیز در مورد مساله پناهندگان افغان در ایران صحبت کرد و گفت باید با آن‌ها برابر با مقرارات بین المللی برخورد کنید. نماینده اتریش در مورد موضوع اسیدپاشی صحبت کرد البته فرمول‌های چهار سال و نیم پیش، مطرح شد نه مسایل موقتی، یکی دیگر از پیشنهادها مربوط به نماینده بوسنی و هرزگوین بود که گفت تلاش کنید مشکل مین‌های پاک سازی نشده در ایران حل شود. همچنین پیشنهاداتی در مورد مسائل و مشکلات مربوط به روشنفکران، روزنامه نگاران و دانشجویان اعلام شد. همچنین پیشنهادات بسیاری در مورد خشونت در جامعه ایران به ویژه در بین زنان و کودکان مطرح شد. از بین حدود ۱۸۷ تا ۲۰۰ پیشنهاد مطرح شده ۱۴ پیشنهاد در مورد مساله خشونت غلیه زنان و کودکان بود. نماینده کشور عراق که تعداد ۹۶ تقاضا برای پیشنهاد داشت در مورد آموزش حقوق بشر در بازداشت‌گاه‌ها صحبت کرد. اما در مجموع، همه نمایندگان کشورهای مخاطب با هیات جمهوری اسلامی با لحنی محترمانه صحبت می‌کردند، همه نمایندگان کشور‌ها از هیات ایران به خاطر اینکه در این روند شرکت کرده تشکر کردند ولی متاسفانه رسانه‌های جمهوری اسلامی تصویر دیگری از این اجلاس به نمایش گذاشتند.

در مجموع چند کشور برای گفتگو با اعضای هیات جمهوری اسلامی ثبت نام کردند؟

درمجموع، ۱۱۰ کشور برای صحبت با نمایندگان ایران نام نویسی کردند و البته دو کشور، نام خود را از این فهرست حذف کردند از جمله نماینده کشور ازبکستان صحبت نکرد. نماینده کشور ترکیه که در مورد بسیاری از کشور‌ها اظهار نظر کرد در مورد ایران هیچ اظهار نظر و پیشنهادی ارائه نکرد. به عبارت دیگر۲۹۰ پیشنهاد به ایران مطرح شد یعنی به طور متوسط هر کشور، سه پیشنهاد ارائه کرد. هر یک از نمایندگان کشور‌ها یک دقیقه و پنج ثانیه وقت داشتند البته برخی به صورت کتبی سوالات خود را مطرح کردند.

محمد جواد لاریجانی به عنوان دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه جمهوری اسلامی در این اجلاس چگونه از اقدامات جمهوری اسلامی در حوزه حقوق بشر دفاع کرد؟

هیات ایرانی و به ویژه لاریجانی در این اجلاس بیشتر به شکلی تدافعی سخن می‌گفتند. آن‌ها سعی می‌کردند به گونه ادعاهای واهی و غیرواقعی خود در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران را آرایش دهند. برای نمونه می‌توان به سخنان لاریجانی در مورد نسبیت فرهنگی در ایران اشاره کرد.او خطاب به کشورهای غربی گفت شما‌ معیار‌ها و ارزش‌های خودتان را دارید ما هم معیار‌ها و ارزش‌های خودمان را داریم. او در بخش دیگری از سخنان خود در مورد هم‌جنس گرایی مدعی بود که هم اکنون در اروپا همجنس‌گرایی مد شد و می‌خواهید ما هم با این شرایط تغییر کنیم. او در جای دیگری از سخنان خود به بد‌ترین شکل، سعی کرد اعدام ریحانه جباری را توجیه کند. به اعتقاد من، لاریجانی نمونه مشخص و منحصر به فرد در بین مقام‌های جمهوری اسلامی است که در جاهای مختلف با وقاحت تمام به راحتی درغ گفته و می‌گوید.

هیات جمهوری اسلامی در این اجلاس چه اقداماتی در جهت عملی کردن توصیه‌های پذیرفته شده به عمل آورد و اساسا آیا در این اجلاس موفق عمل کرد؟

هیات جمهوری اسلامی در این مدت کوتاه، عملاً نشان داد که هیات بی‌اختیاری است. در حالی که سایر کشور‌ها در‌‌ همان مقطع پاسخ می‌دهند که کدام یک از پیشنهاد‌ها را پذیرفته و کدام یک را نپذیرفتند و اعلام می‌کنند که وضعیت تعداد مشخصی از پیشنهادات را برای اجلاس بعدی مشخص می‌کنند اما ایران این گونه عمل نکرد و بررسی تمامی ۲۹۰ پیشنهاد ارائه شده را به اجلاس بعدی در ماه مارس ۲۰۱۵ همزمان با نشست ۲۸‌ام شورای حقوق بشر موکول کرد. این هیات در چند دقیقه مطالب خود را خلاصه کردند و گفتند ما پیشنهادات را جدی می‌گیریم و مورد بررسی قرار می‌دهیم. این درحالی است که در دور قبلی ایران با پذیرفتن ۱۲۶ توصیه خود را متعهد به اجرای آن‌ها کرد.

سایر اعضای شرکت کننده در این هیات نسبت به پیشنهادهای مطرح شده به ایران چه واکنشی نشان دادند؟

ببینید اساساً به نظر می‌رسد در اجلاس اخیر، این هیات نمی‌خواست تصمیم گیری داشته باشد بلکه صرفاً قصد داشتند حضوری نمایشی داشته باشند. برای مثال، اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان در مجلس ایران در این هیات حضو داشت، برای اینکه تظاهر کنند در مجلس ایران، نماینده اقلیت‌های مذهبی هم حضور دارند. در این هیات، دو نماینده زن به نام‌های بهرخ روحانی اردشیری و فاطمه الیا هم حضور داشتند. هر چند فردی مثل فاطمه الیا نمی‌تواند نماینده زنان ایران باشد. او در سخنان خود بار‌ها به جای تاکید بر شخصیت مستقل زن ایرانی بر نقش مادری او تاکید داشت. حسین علی امیری، یکی از معاونان وزارت کشور هم در این هیات حضور داشت و اعلام کرد که من کرد تبار هستم بنابراین او نیز سعی کرد نشان دهد که از این زاویه، اقلیت‌های دیگر ساکن در ایران در تصمیم گیری‌ها حضور موثری دارند. سخنگوی دوم، هادی صادقی، معاون فرهنگی قوه قضاییه بود که در سخنان خود اشاره کرد که بیشترین موارد اعدام در ایران مربوط به مواد مخدر است. موضوع اعدام در ایران یکی از موضوعاتی بود که بیشترین پیشنهادات را به خود اختصاص داده بود. لاریجانی از او به عنوان دانشمند برجسته یاد کرد. حجه الاسلام صادقی در سخنانی گفته بود که ما در اسلام برادری اسلامی و برابری انسانی داریم، زن و مرد، سیاه و سفید همه یکسان هستند.

برگزاری جلسه بعدی، فرصتی در اختیار سایر فعالان مدنی و حقوق بشر قرار می‌دهد تا فعالیت خود در راستای اجرای پیشنهادات مطرح شده به ایران متمرکز کنند؟

بله، این پیشنهادات یک تعهد بین المللی جدید برای جمهوری اسلامی ایجاد می کند. این چند ماه برای فعالان حقوق بشر و فعالان مدنی فرصتی است که این پیشنهادات را برای جامعه مدنی مطرح کنند و نسبت به این پیشنهادات موضع بگیرند و اگر با این موضوعات موافق بودند با نهادهای جمهوری اسلامی وارد گفتمان شوند و برای گرفتن پاسخ مثبت از مقام‌های جمهوری اسلامی تلاش کنند. 

جرس- فیروزه رمضان‌زاده