دانشجویان ستاره دار: ما از دانشگاه ها رانده شدیم تا کسانی بدون داشتن طلاحیت علمی وارد شوند

پس از تصمیم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبنی بر حفظ اجازه تحصیل کسانیکه بدون شروط لازم بورسیه گرفته یا بدون آزمون وارد مقاطع دکتری شدند و تصمیم نمایندگان مجلس مبنی بر متوقف کردن پیگیری این پرونده در کمیسیون اصل نود، چندین دانشجویی که در طی سال های گذشته به خاطر فعالیت های مسالمت آمیزشان از تحصیل در دانشگاه محروم شدند به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفتند که وزارت علوم برای سلامت نظام آموزشی باید همچنان پیگیر پرونده بورسیه های غیرقانونی باشد.

نزدیک به یکسال پس از بازگشت برخی دانشجویان موسوم به ستاره دار به دانشگاه پس از ریاست‌جمهوری حسن روحانی، موضوع پرونده بورسیه های غیرقانونی توسط وزارت علوم وتحقیقات و فناوری علنی شد. اولین اعتراض های رسمی برای بورسیه های غیرقانونی در تاریخ ۴ شهریور ماه ۱۳۹۳ شکل گرفت. در آن روز بیست و دو تشکل دانشجویی در نامه‌ای سرگشاده  از دولت درخواست کردند که با جدیت به این پرونده رسیدگی کند.

هشت ماه کشمکش بر سر پرونده بورسیه های غیر قانونی، پس از ماه‌ها کشمکش برسر پرونده بورسیه‌های غیر قانونی، محمد علی پور مختار، رییس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس روز چهارم اردبیهشت ماه اعلام کرد این کمیسیون با بررسی پرونده بورسیه‌هایی که ادعا شده «غیر قانونی» هستند به این نتیجه رسیده که هیچ جرمی صورت نگرفته و به همین دلیل پرونده به قوه قضاییه ارسال نشده و وزارت علوم نیز ملزم به اجرای ابلاغیه کمیسیون اصل ۹۰ است.

رضاقاضی نوری: «دولت روحانی جلوی پرونده بورسیه‌های غیرقانونی را بگیرد»

رضا قاضی نوری، دانشجوی ستاره داری که پس از اخراج از دانشگاه تهران در سال۱۳۹۰ برای ادامه تحصیل به آمریکا مهاجرت کرد به کمپین بین‌الملللی حقوق بشر در ایران گفت: « در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد ما از دانشگاه ها با عنوان ستاره دار بیرون رانده شدیم تا آنهایی که با ایدلوژی نظام همسو بودند وارد شوند. نداشتن عدم صلاحیت آنها هم برای کسی مهم نبود. من خودم شاهد این رویه غیرقانونی و ناعادلانه در دانشگاه تهران بودم.»

قاضی نوری که به تازگی فارغ التحصیل یکی از دانشگاه های آمریکا شده است گفت: « همان سالی که من از درس محروم شدم با وجود اینکه توسط دانشگاه به عنوان یکی از دانشجویان «استعداد درخشان» شناخته شده بودم و بدون کنکور هم می توانستم وارد دوره دکتری شوم اما به شکل غیرقانونی حتی اجازه مصاحبه در آزمون دکتری به من داده نشد و می دیدم که خیلی ها که نه تنها درسشان حتی تمام نشده بود و از شرایط دانشجوی دکتری هم بی بهره بودند توانستند مصاحبه بگیرند و خیلی هایشان هم پس از مصاحبه بورسیه گرفتند.»

رضا قاضی نوری برای اولین بار در مقطع لیسانس به دلیل فعالیت های سیاسی در دانشگاه تهران به مدت یکسال از تحصیل محروم شد. او همچنین در دوره کارشناسی ارشد و در مهرماه ۱۳۸۸ به دلیل شرکت در یکی از تجمعات مسالمت آمیز دانشگاه تهران به وزارت علوم احضار و بازجویی شد. این دانشجو تقریبا یکسال بعد در بهمن ماه ۱۳۸۹ از سوی وزارت علوم حکم اخراج دریافت کرد. پس از آن مسولان دانشگاه تهران خواستار تجدید نظر در این حکم شدند با این حال وزارت علوم برای بار دوم در فروردین ماه ۱۳۹۰ حکم اخراج این دانشگاه را تایید کرد. او پس از آن برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد.

این دانشجوی نخبه به کمپین گفت: «اگر دولت روحانی نتواند از الان جلوی پرونده بورسیه ها را بگیرد اثر مخربش در سیستم آموزشی ایران برای دهه ها ادامه خواهد داشت چون همین ها که بورسیه غیرقانونی گرفتند بعد هم غیرقانونی استاد دانشگاه می شوند و تدریس آنها در دانشگاه ها معلوم است چه محصولی به بار خواهد داد.»

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تاریخ ۹ اردبیهشت ۱۳۹۴ پس از یک سال جنجال برسر بورسیه های غیرقانونی با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد که امتیاز تحصیل برای بورسیه ها یا کسانیکه بدون آزمون، شرط معدل و سن، اجازه تحصیل در مقاطع عالی را گرفتند، همچنان حفظ می شود اما از این پس ادامه تحصیل شان مشمول هزینه شخصی و بازگرداندن هزینه های پرداختی به خزانه دولت خواهد بود. طبق این اطلاعیه گزینه استخدام آنها در دانشگاه به عنوان هیات علمی نیز مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت. در این اطلاعیه همچنین گفته شده ۳۹ نفر از بورسیه های غیرقانونی از تحصیل محروم شدند.

بر اساس این اطلاعیه همچنان این نگرانی وجود دارد که دانشجویانی که بدون شرایط لازم بورسیه گرفته یا در دوره دکتری مشغول به تحصیل هستند پس از پایان تحصیل با تبصره های خاص دیگری مشغول به کار در مقام استاد در دانشگاه ها شوند.

«به من گفتند با وزارت اطلاعات به توافق نرسیدند و حق تحصیل در دانشگاه سراسری را ندارم»

دانشجوی ستاره دار دیگری که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود و در حال حاضر در ایران مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد است به کمپین گفت: «من در سال ۱۳۸۸ از هر دو دانشگاه آزاد و دانشگاه سراسری برای مقطع فوق لیسانس پذیرش گرفتم اما بعد به دلیل فعالیت های سیاسی که داشتم ستاره دار و اخراج شدم.  در سال ۹۲ وقتی وزارت علوم حسن روحانی اعلام کرد که دانشجویان ستاره دار می توانند برای ادامه تحصیل مجددا اقدام کنند من هم پیگیر شدم.»

این دانشجو ادامه داد: «اما جالب است که پس از ماه ها پیگیری به من گفتند اجازه ورود به دانشگاه سراسری برای ادامه درس را ندارم و فقط می توانم گزینه دانشگاه آزاد را انتخاب کنم. در حالیکه من در سال ۸۸ در آزمون دانشگاه سراسری هم رتبه لازم را گرفته بودم. بالاخره بعد از چند بار مصاحبه  گفتند می توانم در دانشگاه آزاد درس بخوانم. من هم چاره ای نداشتم و این گزینه را قبول کردم و الان هم مشغول درس خواندن هستم.»

این دانشجو در خصوص اینکه به چه دلیلی با ورود او به دانشگاه سراسری مخالفت شده است به کمپین گفت: «به من گفتند که با وزارت اطلاعات به توافق نرسیده اند و اطلاعات صلاح نمی داند من در دانشگاه سراسری درس بخوانم.»

این دانشجو با اظهار اینکه مقایسه شرایط خودش با شرایط بورسیه های غیرقانونی طنز تلخ است به کمپین گفت: «من حتی نتوانستم در دانشگاه سراسری و بدون هزینه درسم را ادامه بدهم در حالیکه در کنکور سراسری قبول شده بودم. آینده شغلیم نیز نامطمئن است و حتی پس انداز کافی برای خروج از ایران را هم ندارم اما به جایش می بینم در کنارم کسانی که تلاش کمتری از من داشته اند بورسیه گرفتند و چند روز دیگر هم صاحب شغل های خوب خواهند شد و حتی استاد می شوند. همه چیز اینجا برعکس است و به طنز تلخ بدل می شود. کاری هم نمی شود برای این طنز کرد.»

پدیده دانشجوی ستاره دار و محروم از تحصیل با آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ در وزارت علوم رواج پیدا کرد. ستاره دار شدن به معنای جلوگیری از ادامه تحصیلات عالیه دانشجویان تنها به دلیل نوع افکار و عقاید آنها است.

طبق گزارش کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران بین سال های (۸۴- ۸۹) ۱۷۸ دانشجو در شهرهای مختلف ایران به دلیل سابقه فعالیت های صنفی، اجتماعی و سیاسی و حتی مطبوعاتی و یا به دلیل دیده گاهای مذهبی مانند اقلیت بهایی از تحصیل محروم شدند.

در حالی بیش از ۱۰۰ دانشجو طی هشت سال ریاست جمهوری احمدی نژاد از تحصیل محروم شدند که به صدها دانشجویی که فاقد شرایط تحصیلی لازم بودند، در آن سالها بورسیه های غیر قانونی تعلق گرفت. مسولان وزارت علوم در ماه های اول دولت روحانی برای اولین بار اعلام کردند در دولت محمود احمدی نژاد به بیش از سه هزار نفر که فاقد شرایط لازم بوده اند بورسیه های برای ادامه تصحیل در خارج از کشور اعطا شده است.

مجتبی صدیقی، رییس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در روز ۴ خرداد ماه ۱۳۹۳ برای اولین بار اعلام کرد، بیش از ۱۴۰ نفر از افرادی که در مقاطع کارشناسی و کارشناسی از بورس ها استفاده کردند معدلی کمتر از سطح لازم داشتند. او حتی گفت بخشی از این افراد «آقا زاده ها و منسوبان» هستند.

«چندسال دیگر آقازاده‌ها در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌کنند»

یکی از دانشجویان ستاره دار دیگری که نخواست نامش فاش شود و هم اکنون در خارج از ایران به تحصیل مشغول است به کمپین گفت:«جالب است که در دوره ای که عده زیادی از دانشجویان نخبه از تحصیل به بهانه های مختلف محروم شدند عده دیگری از آقا زاده ها که شامل شرایط بورسیه هم نمی شدند بورسیه گرفتند. اینها قرار است چند سال دیگر و یا حتی همین الان در دانشگاه های ایران تدریس کنند. اگر جلوی این حرکت گرفته نشود چند سال دیگر پایه تحصیلی در دانشگاه های ایران واقعا زیر سوال می رود و مشخص نیست چه دانشجویانی زیر دست این استادان بیرون خواهند آمد.»

این دانشجو در خصوص دلیل اینکه به دانشجوی ستاره دار تبدیل شد به کمپین گفت: «من جز اولین دانشجویان ستاره دار هستم. در مهرماه ۱۳۸۴ یعنی چند ماه بعد از شروع ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد در مقطع فوق لیسانس ستاره دار شدم. مسولان دانشگاه از ثبت نام من در دوره فوق لیسانس خودداری کردند اما بعدتر گفتند اگر تعهد بدهم که دیگر حرکت سیاسی نخواهم داشت، می توانم تحصیلم را ادامه بدهم. من هم تعهد دادم اما نتوانستم چندان به این به تعهد پایبند باشم و در روزهای آخر دوره کارشناسی ارشد در چند تحصنی که در دانشگاه برگزار شد شرکت کردم.»

او در ادامه گفت:‌ « بعد از آن در  سال ۹۱ امتحان دکتری دادم که به گفته واحد آموزش من نمره خوبی گرفته بودم اما کارنامه ام هرگز به من داده نشدد. وقتی علتش را پرسیدم. گفتند پرونده ات نقض دارد و باید به سازمان سنجش مراجعه کنم. آنجا به من گفتند وزارت اطلاعات در مورد تو استعلام منفی داده و دیگر قادر به ادامه تحصیل نیستی.»

این دانشجو با اشاره به لیست محرومان از تحصیل گفت:‌ «در وزارت علوم فردی به من لیستی با اسامی حدود ۲۰ نفر را نشان داد و گفت اسم تو داخل این لیست است همگی شما محروم از تحصیل هستید. آنها همگی درخواست کنندگان دوره دکتری برای سال ۹۱  دانشگاه سراسری بودند که هیچکدام به تشخیص وزارت اطلاعات و وزارت علوم اجازه تحصیل نگرفتند. یک لیست دیگر هم بود که حدود ۱۰۰ نفر اسم داشت. آنها شامل دانشجویانی بودند که توصیه می شد در شهر یا دانشگاه دیگری درس بخوانند.»

این دانشجو در همان سال ۱۳۹۱ از کشور برای ادامه تحصیل خارج شد.

وجود دانشجویان ستاره دار اولین بار در تابستان سال ۸۵ همزمان با اولین سالگرد ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد با اعتراض دانشجویان علنی شد. محمود احمدی نژاد خود برای اولین بار در مناظره های انتخاباتیش در اردبیهشت ماه ۱۳۸۸ وجود دانشجویان ستاره دار و منع از تحصیل را تایید کرد با این حال آن را حاصل دولت سید محمد خاتمی دانست. در حالیکه طبق گفته اولین دانشجویانی که لقب ستاره دار گرفتند این اتفاق از مهرماه ۱۳۸۴ یعنی چند ماه پس از آغاز دولت احمدی نژاد افتاد.

پس از هشت سال، جعفر توقیفی، اولین سرپرست وزارت علوم دولت روحانی در ۹ شهریور ماه ۱۳۹۲ اعلام کرد دانشجویان ستاره دار می توانند برای بازگشت به دانشگاه دوباره درخواست بدهند. در طی دو سال گذشته برخی از این دانشجویان برای آینده بهتر از کشور خارج شدند، برخی دیگر نیز پس از صحبت های جنجالی توقیفی برای ورود مجدد به دانشگاه اقدام کردند که با درخواست عده ای از آنها به خصوص کسانیکه خواستار بازگشت به دانشگاه آزاد بودند موافقت شد.

اما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پنج روز بعد طی اطلاعیه ای اعلام کرد که با بررسی ۸۰۰ پرونده، این دانشجویان می توانند به تحصیلات خود همچنان ادامه دهند اما باید هزینه تحصیل را پرداخت کنند و هزینه های پرداختی را هم به دولت برگردانند.

کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران