بر ساسان نیک‌نفس، زندانی سیاسی کشته‌شده چه گذشت؟

روز دوشنبه ۱۷ خرداد ۱۴۰۰، برخی فعالان حقوق بشر و رسانه‌های داخل ایران از مرگ ساسان نیک‌نفس در زندان خبر دادند؛ خبری که البته تا عصر همان روز به تایید قوه قضاییه نرسیده بود.

عصر دوشنبه وکیل این زندانی سیاسی و هم‌چنین خبرگزاری قوه قضاییه جان باختن او را تایید کردند؛ البته با دو روایت مختلف. شریف‌زادگان در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» از بی‌توجهی مسوولان گفت و اینکه قوه قضاییه تلاش دارد این واقعه را «خودکشی» جا بزند. این در حالی است که سازمان‌های حقوق بشری و برخی فعالان این حوزه مسوولیت جان باختن ساسان نیک‌نفس را برعهده مقام‌های جمهوری اسلامی می‌دانند. 

هنوز زمانی از کشته شدن «بهنام محجوبی»، درویش گنابادی زندانی نگذشته است که خبری مشابه، این‌بار درباره یکی دیگر از زندانیان سیاسی منتشر می‌شود. 

بهنام محجوبی با وجود داشتن برگه «عدم تحمل کیفر»، حبس خود را می‌گذراند؛ اما داروهایش را به او نمی‌دادند، به «بیمارستان لقمان» منتقلش کردند، داروهایی به او تزریق شد که او و خانواده‌اش از ماهیت آن بی‌خبر بودند و به ناگهان پس از انتقال به بهداری و بیمارستان، جان خود را از دست داد. 

حالا نام زندانی سیاسی تغییر کرده است؛ این‌بار ساسان نیک‌نفس در واقعه‌ای مشابه جان خود را از دست داده است. 

صبح روز ۱۷ خرداد، «مهدی محمودیان»، فعال حقوق بشر با انتشار توییتی در حساب کاربری خود خبر داد که خانواده ساسان نیک‌نفس نزدیک به ۴۸ساعت است که از او بی‌خبر هستند.

از سوی دیگر، به گفته محمودیان، خانواده و وکیل ساسان نیک‌نفس بارها بر عدم تحمل کیفر او تاکید کرده بودند: «اما با پافشاری غیرقانونی مسوولان قضایی و عدم رسیدگی به پرونده پزشکی، حبس او ادامه پیدا کرد.»

علی شریف‌زاده، وکیل ساسان نیک‌نفس در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، این مدت بی‌خبری را تایید کرد: «مقامات زندان تهران بزرگ و مقامات قضایی از روز جمعه که حال او رو به وخامت رفت و به بهداری منتقل شد، نه خبری از وضعیت سلامت و نه حتی از محل نگه‌داری این زندانی به من و اعضای خانواده‌اش نداده‌اند. برخی گفتند که او را به بیمارستان امام خمینی منتقل کرده‌اند و برخی دیگر گفتند که احتمالا به بیمارستان لقمان منتقل شده است. حتی برخی اطلاعات ما از احتمال مرگ او در اورژانس بهداری زندان پس از عدم موفقیت عملیات احیای قلب حکایت دارد. من به عنوان وکیل و خانواده او از صبح روز جمعه و پس از انتقال به بهداری، هیچ خبری نداشتیم.» 

به گفته این وکیل، صبح روز ۱۷ خرداد، مادر این زندانی سیاسی به «محمدی»، دادیار ناظر بر زندان مراجعه کرده اما پاسخ شنیده بود که به آن‌ها اطلاع خواهند داد. از سوی دیگر، برخی زندانیان به مادر ساسان گفته بودند که شنیده‌اند او را به بیمارستان لقمان اعزام کرده‌اند ولی در پی مراجعه مادر ساسان، مسوولان بیمارستان این انتقال را تکذیب کردند.

ساسان ساعت هفت و نیم صبح روز جمعه به بهداری زندان منتقل شده بود. 

«احمدرضا حائری»، فعال حقوق بشر که مدتی با ساسان در زندان تهران بزرگ هم‌بند بود، در همین خصوص به «ایران‌وایر» گفت: «من با دو زندانی از هم‌بندی‌های ساسان که در بهداری زندان همراه او بودند، صحبت کردم. آن‌ها گفتند که تا ساعت ۱۲ ظهر هیچ اقدامی برای اعزام او به بیمارستان نشده بود. ساعت ۱۲ ظهر مسوولان زندان به این دو زندانی گفته‌اند که آمبولانس تا آن ساعت آماده نبوده است. به گفته این دو زندانی، ساعت ۱۶ عصر روز جمعه، ساسان را به بیمارستان اعزام می‌کنند.» 

این روند تا روز دوشنبه ادامه داشت و هیچ‌ مسوولی پاسخی به سوال‌ها و پی‌گیری‌های خانواده ساسان نمی‌داد. به گفته حائری، شنیده‌های تایید نشده‌ و نبود پاسخی شفاف از وضعیت و مکان نگه‌داری ساسان، باعث فشار بیشتر بر خانواده این زندانی سیاسی بود: «مادر سال‌خورده ساسان و دو دختر جوان این زندانی با نگرانی در خانه منتظر یک خبر بودند. تنها خبری که تا عصر دوشنبه داشتیم، شایعاتی مبنی بر فوت او بود.» 

در نهایت اما خبر از سوی وکیل ساسان تایید شد: «بر اساس آیين‌نامه سازمان زندان‌ها، پزشک بهداری زندان اجازه دارد در صورت فوری بودن شرایط زندانی، مستقیما دستور اعزام او را به بیمارستان خارج از زندان صادر کند. ساسان اولین بار حدود دو ماه بعد از اجرای حکم زندان در سال گذشته، با استناد به بیماری افسردگی شدید، دیابت و بیماری کبدی، برای دریافت حکم عدم تحمل کیفر به پزشکی قانونی اعزام شد. سازمان پزشکی قانونی بعد از یک هفته درخواست صدور حکم عدم تحمل کیفر را رد و اعلام کرد که این زندانی سیاسی می‌تواند با نظارت دارویی و درمانی، حبس را بگذراند.

اما کدام دارو؟

شریف‌زاده می‌گوید که هیچ اطلاعی از داروهایی که در زندان تهران بزرگ به این زندانی سیاسی داده بودند، ندارد و حتی نسبت به رژیم غذایی او به دلیل ابتلا به دیابت، بی‌خبر بوده است:‌ «بار دوم اعزام ساسان به سازمان پزشکی قانونی هفته پیش بود که بعد از درخواست تشکیل کمیسیون پزشکی قانونی برای بررسی کامل شرایط سلامت او اتفاق افتاد. ساسان از زندان تهران بزرگ به جلسه اعزام شد اما به دلیل نامعلومی این جلسه تشکیل نشد و در بازگشت به زندان، ساسان را به قرنطینه تیپ۲ زندان منتقل کردند.» 

به گفته این وکیل، در همین سالن قرنطینه، ساعت هفت و نیم صبح روز جمعه با جاری شدن لخته خون از بینی و دهان، ساسان را به بهداری زندان منتقل کردند. 

شریف‌زاده هم‌چنین به سابقه اقدام به خودکشی موکل خود اشاره کرد که در کنار دیابت، از افسردگی شدید رنج می‌برد: «حتی یک تا دو بار در زندان اقدام به خودکشی کرده بود. در یک ملاقات با او، دست ساسان را دیدم که با چاقو بریده شده و متوجه خودزنی او شدم.» 

با وجود تمام این موارد که سندی مبنی بر رفتار غیرمسوولانه و غیرقانونی مقامات قوه قضاییه است، خبرگزاری این قوه به نقل از روابط عمومی اداره کل زندان‌های استان تهران، با انتشار بیانیه‌ای، از خود رفع مسوولیت کرده و این اهمال را برعهده زندانی دانسته است: «طی مکالمه‌ای که [ساسان نیک‌نفس] با پزشک داشته است، اعلام می‌دارد از احدی زندانیان چند عدد قرص گرفته و مصرف نموده و پس از مصرف، شرایط وی نرمال نبوده است که نام‌برده مجددا تشنج کرده و بنا به تشخیص پزشک سریعا در ساعت ۱۷:۲۰ به صورت اورژانسی به بیمارستان فیروزآبادی منتقل می‌شود و در نهایت این زندانی در بیمارستان فوت می‌شود.»‌

عین همین واکنش را در خصوص بهنام محجوبی هم مشاهده بودیم. او را پس از ماه‌ها حبس و بی‌توجهی به تایید عدم تحمل کیفر، در حالی‌که جانی در بدن نداشت، به بیمارستان منتقل کردند و بعد نوشتند بررسی‌های اولیه اداره کل زندان‌های تهران و ادعای هم‌اتاقی‌های وی نشان می‌دهند محجوبی بر اثر مصرف بیش از حد دارو مسموم شده است.  

این در حالی است که فعالان حقوق بشر مسوولیت این مرگ را بر عهده جمهوری اسلامی دانسته‌اند. «محمود امیری‌مقدم»، مدیر سازمان حقوق بشر ایران در همین رابطه گفتهاست: «ابراهیم رئیسی، رییس قوه قضاییه و علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی مسوول بازداشت، آزار و مرگ زندانیان سیاسی و عقیدتی‌ هستند. محرومیت زندانیان از حق درمان، مصداق شکنجه است. ما پیش‌تر بارها و به ویژه در پی درگذشت بهنام محجوبی، از جامعه جهانی خواسته‌ایم تا توجه جدی‌تری به مساله شکنجه و مرگ زندانیان در ایران نشان دهد. مقام‌های جمهوری اسلامی باید در قبال مرگ ساسان نیک‌نفس پاسخ‌گو شناخته شوند.»

نه تنها تاکنون هیچ پاسخی از جمهوری اسلامی در این مورد داده نشده است، حتی کمی بعد از کشته شدن بهنام محجوبی، «موسی غضنفرآبادی»، رییس «کمیسیون حقوقی و قضایی» مجلس شورای اسلامی گفته بود: «عمر دست خدا است. این که ادعا می‌کنند با انتقال زندانی‌ها به بیمارستان مخالفت شده، حتما پزشک زندان این‌طور تشخیص داده است.» 

این در حالی است که «محمود معصومی»، فعال حقوق بشر و پژوهش‌گر «اطلس زندان‌های ایران» در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تایید کرد: «انتقال بسیار دیر این زندانی به بیمارستان به هر دلیل انجام شده باشد، در کنار صادر نکردن حکم عدم تحمل کیفر از سوی پزشکی قانونی، می‌تواند از دلایل اصلی شرایط ساسان باشد. از سوی دیگر، هم‌بندی‌های ساسان هم تایید کرده‌اند که او به روشنی در تحمل حبس ناتوان بود.»  

رسیدگی به وضعیت پزشکی و درمانی زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان‌های ایران به مراتب پیچیده‌تر از زندانیان جرایم عادی است. در خصوص زندانیان سیاسی و عقیدتی حتی اگر پزشکی قانونی هم تایید کند که آن فرد تحمل زندان ندارد، دادیار ناظر بر زندانیان سیاسی است که باید درباره سرنوشت زندانی تصمیم بگیرد. در حال حاضر «امینوزیری»، دادیار ناظر بر زندانیان سیاسی و عقیدتی است که به نظر می‌رسد سلامت این زندانیان همان ‌چیزی است که او هیچ‌وقت به آن فکر هم نمی‌کند.  

ساسان نیک‌نفس مرداد ۱۳۹۹ با تایید حکم هشت سال زندان خود در شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران به زندان تهران بزرگ منتقل شد. 

او اوایل دی ۱۳۹۸ توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی بابت اتهام «اجتماع و تبانی علیه نظام» به پنج سال زندان، به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال زندان و بابت اتهام «توهین به رهبری» به دو سال زندان محکوم شد. این حکم سپس با ارجاع پرونده به شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران به ریاست قاضی «زرگر» در تاریخ هشت اردیبهشت ۱۳۹۹ عینا مورد تایید قرار گرفت و به این فعال مدنی ابلاغ شد.

این حکم با اتهامات اجتماع و تبانی علیه نظام و تبلیغ علیه نظام با مصادیقی مثل انتشار مطالبی در اینستاگرام به نفع «رضا پهلوی» و مخالفت و انتقاد از جمهوری اسلامی صادر شده و مصداق اتهام توهین به رهبری نیز «اسکناس‌نویسی» یا همان نوشتن شعار روی اسکناس است.

حکایت سرنوشت یک زندانی سیاسی دیگر ناتمام ماند؛ این‌بار مقامات قضایی ساسان نیک‌نفس را به مرگ کشاندند.

ایران وایر