اعمال ظلم و بی‌عدالتی علیه خانواده‌های قربانیان سرکوب‌های حکومتی، یکی از اصلی‌ترین صورت‌های مواجهه حاکمیت با مفهوم «دادخواهی» و به تعبیری، روشن‌ترین نمونه از «بی‌عدالتی» روا شده بر کسانی است که تنها خواسته‌شان رسیدن به «حقیقت» و «عدالت» است. در سال‌های گذشته شاهد، اعمال صورت‌های مختلفی از ظلم بر خانواده قربانیان و آسیب‌دیدگان سرکوب‌های حکومتی بوده‌ایم؛ از بازداشت و محاکمه ناعادلانه و حبس گرفته تا تهدید‌های امنیتی و ضرب و شتم اعضای خانواده قربانیان. شدت گرفتن این رفتارها از سوی حاکمیت علیه خانواده‌های بی‌دفاع و دادخواه باعث شده است که صدای دادخواهی این خانواده‌ها امروز بیش از هر زمان دیگری به عنوان صدایی متحد علیه تبعیض شنیده شود. بازخوانی روایت هر یک از برخوردهای حاکمیت با خانواده قربانیان سرکوب، مصداق‌های روشنی از نگاه حاکمیت به مساله دادخواهی را برجسته می‌کند و از سوی دیگر بیانگر از پا ننشستن دادخواهان و فراگیر شدن مفهوم دادخواهی در جامعه ایرانی است. در روزهایی که تمامی خانواده‌های ایرانی سعی در کنار هم بودن و فراغت از تلخی و سختی زندگی دارند، بسیاری از خانواده‌های دادخواه، اندوه دوری عزیزان‌ از دست رفته و یا در حبس‌ خود را به امید سرانجام روشن دادخواهی تحمل می‌کنند. در آخرین سال‌های قرن خورشیدی گذشته و پس از فراگیر شدن اعتراضات مردمی و به تبع آن سرکوب‌های وحشیانه حاکمیت، نمونه‌های بیشتری از اعمال ظلم و بی‌عدالتی علیه خانواده قربانیان، روایت و ثبت و ضبط شد. بازخوانی برخی از این نمونه‌ها نشان می‌دهد که برخورد نظام‌مند حاکمیت با خانواده قربانیان چگونه برخلاف تصور حکومت باعث شده است تا امروز روایت دادخواهی و حقیقت‌طلبی گسترش چشمگیری در میان خانواده‌های قربانیان نابرابری و تبعیض پیدا کند. امروز بسیاری از خانواده‌ها که گلوله و طناب اعدام حکومت، جان عزیزان آنها را گرفته، بدل به تجسم دادخواهی شده‌اند. گزارش پیش رو نگاهی‌ست به روایت برخورد حاکمیت با سه خانواده که عزیزان خود را در جریان سرکوب و ظلم حکومت از دست داده‌اند؛   خانواده نوید افکاری، خانواده پویا بختیاری و خانواده فرزاد انصاری‌فر. 

خانواده افکاری؛ از طناب دار تا سلول انفرادی 

اواسط اسفندماه سال ۱۴۰۰، حبیب افکاری پس از نزدیک به سه سال حبس و گذراندن بیش از ۵۵۰ روز در زندان انفرادی آزاد شد. حبیب به همراه دو برادر خود یعنی وحید و نوید افکاری، در جریان اعتراضات مرداد ۱۳۹۷ در شیراز بازداشت شده بود. نوید افکاری در شهریور سال ۱۳۹۹ پس از طی یک روند کاملا ناعادلانه و غیرشفاف و پرابهام قضایی، اعدام شد و برادر دیگر خانواده یعنی وحید افکاری هنوز در زندان انفرادی است. به فاصله بسیار کمی از آزادی حبیب افکاری، وی به همراه برادر خود سعید در یک جلسه گفتگوی مجازی در توئیتر حاضر شد. آنچه در گفتگوی پس از آزادی حبیب بسیار مشهود و روشن بود، روایت مبارزه‌ طلبانه و مطالبه‌گر و حقیقت‌‌جو و علیه تبعیض و ظلمی بود که گویا تجربه تلخ اعدام برادر و حبس و شکنجه و فشارهای بی‌شمار بر خانواده، بر عمق و جدیت آن افزوده بود. روایتی که نه تنها نزد خود خانواده افکاری بلکه در نظر افکار عمومی نیز بیشتر از قبل اعتبار و جایگاه پیدا کرده است. با نگاهی بر آنچه به خانواده افکاری تحمیل شده متوجه می‌شویم که نه تنها برادران افکاری (وحید و حبیب و نوید) با خشن‌ترین شکل برخورد حاکمیت روبرو شده‌اند، بلکه دیگر اعضای این خانواده نیز از گزند فشارهای امنیتی در امان نبودند.  

۲۷ آذرماه ۱۳۹۹، یعنی چند ماه پس از اعدام نوید افکاری، پدر و برادر نوید افکاری وقتی در محل مزار عضو خانواده‌شان در روستای سنگر حضور یافته بودند تا سنگ قبر نوید را آماده کنند، بازداشت شدند. ماموران امنیتی اعضای این خانواده‌ی داغدیده را ساعت‌ها بازجویی کردند و دستور دادند که از گذاردن سنگ قبر بر مزار نوید افکاری صرف‌نظر کنند.

در تاریخ ۲۲ خرداد سال ۱۴۰۰، هنگامی که سعید افکاری به همراه تعدادی از اعضای خانواده و اقوام در اعتراض به نگهداری حبیب و وحید در سلول انفرادی، روبروی زندان عادل آباد شیراز حاضر شده بودند، ماموران با حمله به افراد خانواده افکاری (پدر، مادر، خواهر و خاله‌های نوید افکاری) آنها را به شدت مورد ضرب و شتم قرار دادند.   

۲۱ شهریور ماه سال‌ ۱۴۰۰ و در آستانه سالگرد اعدام نوید افکاری، ماموران امنیتی، برادر و خواهر نوید یعنی سعید و الهام افکاری را در حالی که در راه رفتن برای ملاقات با برادران زندانی خود بودند، پس از ضرب و شتم بازداشت کردند. 

هفتم آبان ماه سال ۱۴۰۰ و همزمان با روز بزرگداشت کوروش، پدر و مادر برادران افکاری به دست شماری از نیروهای امنیتی بازداشت و ساعاتی بعد آزاد شدند. گزارش شده بود که نیروهای امنیتی هنگام بازداشت، اقدام به ضبط عکس‌های نوید افکاری، کیک و ماشین پدر نوید افکاری کردند.

با اینکه این موارد گوشه‌هایی از برخورد حاکمیت و دستگاه امنیتی با خانواده افکاری را نشان می‌دهد، اما شاید تلخ‌ترین شکل‌های شکنجه و اعمال ظلم بر برادران محبوس افکاری یعنی وحید و حبیب رخ داد؛ از اعمال شکنجه‌های روحی و جسمی شدید گرفته تا روند غیرقانونی و ناعادلانه دادرسی پرونده این دو برادر زندانی. 

پرونده برادران افکاری از همان ابتدا با مساله شکنجه و اعمال فشارهای شدید روحی بر این برادران پیوند خورد؛ روایت نوید افکاری که در صداهای ضبط شده او در زندان و هم‌چنین گوشه‌هایی از جلسه دادگاه وی و گفته‌های خانواده افکاری منعکس شده است، تردیدی باقی نمی‌گذارد که شکنجه‌های روحی و جسمی این برادران با شکل و شیوه‌های مختلف استمرار پیدا کرده است. در همان روزهای اول دستگیری برادران افکاری، بهیه نامجو مادر برادران افکاری، گفت که «پسرانش شکنجه شده‌اند تا علیه همدیگر شهادت بدهند و یک پسرش (وحید) در زندان دو بار خودکشی کرده است». اصلی‌ترین فشار بر روی وحید این بوده است که علیه برادرش نوید بنویسد. یعنی خشن‌ترین شکل از اعمال شکنجه روحی برای اعضای یک خانواده که در هر دو در بند هستند. 

خانواده انصاری فر؛ حدیث بی‌پایان دادخواهی 

فرزاد انصاری‌فر جوان ۲۸ ساله اهل شهر بهبهان روز ۲۵ آبان ۱۳۹۸ در اثر شلیک ماموران نظامی جان باخت. فرزاد در روزی که خیابان‌های بهبهان هم مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران شاهد اعتراضات مردم به گران شدن ناگهانی قیمت بنزین بود، از خانه بیرون زده بود تا «هم سروگوشی آب بدهد و هم دو برادر کوچک‌ترش را برگرداند خانه.» او نگران برادرهایش بوده است تا در آن شرایط اتفاقی برایشان نیفتد. بنا به روایت برخی شاهدان، فرزاد انصاری‌فر در زمان شلیک گلوله به همراه چند نفر دیگر در کوچه‌ای کاملاً دور از محل درگیری‌ها  بوده است. فرزاد انصاری‌فر به همراه سه نفر دیگر از پشت سر هدف اصابت گلوله قرارگرفته‌اند. فرزاد  در ۱۰۰ متری منزل پدری‌اش مورد هدف قرار گرفت. پیکر وی توسط نیروهای امنیتی ابتدا به اهواز منتقل شد و ۲ روز بعد مجدداً به بهبهان برگردانده و تحویل خانواده شد و ظهر روز ۲۸ آبان ۱۳۹۸ در بهبهان به خاک سپرده شد. 

روند دادخواهی خانواده فرزاد انصاری‌فر خیلی زود از سوی خانواده او شروع شد و دستگاه امنیتی و قضایی نیز به شدت با این دادخواهی از سر ستیز برآمد. فرزانه انصاری‌فر، خواهر فرزاد، اولین عضو این خانواده بود که با برخورد قضایی روبرو شد. فرزانه انصاری‌فر در شب پنج‌شنبه ۲۶ تیرماه سال ۱۳۹۹ در جریان تجمع اعتراضی در میدان بانک ملی بهبهان بازداشت و به زندان سپیدار اهواز منتقل شد. فرزانه انصاری‌فر  نهایتا در تاریخ ۳ مرداد ۹۹ با تودیع قرار از زندان آزاد شد. تجمعی که فرزانه انصاری‌فر در آن شرکت کرده بود در اعتراض به «وضعیت نابسامان اقتصادی کشور» و«صدور حکم اعدام در پاسخ به اعتراضات مردمی سال۹۸» صورت گرفته بود که البته در جریان آن شمار زیادی از شهروندان معترض در جریان این تجمع و تعدادی پس از پایان اعتراضات در منازل خود بازداشت شدند. فرزانه انصاری‌فر در زمان بازداشت، به اتهاماتی همچون «توهین به رهبری»، «تبلیغ علیه نظام» «تحریک عمومی مردم» و «مصاحبه با رسانه های خارجی» متهم شده بود. با وجود فشارهای متعدد امنیتی و قضایی، فرزانه انصاری‌فر همچنان پیگیر دادخواهی برادر خود بود. 

از سوی دیگر، دستگاه قضایی نیز مکررا و به بهانه‌های مختلف برای فرزانه انصاری‌فر احضاریه صادر می‌کرد و او را به دادگاه فرا می‌خواند. در یکی از این احضاریه‌ها خانم انصاری‌فر با شکایت فرمانده سابق یگان ویژه بهبهان با اتهاماتی چون «سرقت بالابر» به دادگاه انقلاب احضار شد. روز چهارم آذرماه ۱۴۰۰ بود که فرزانه انصاری‌فر تصویری از این احضاریه را منتشر کرد که در آن از او خواسته شده بود که یک ماه بعد برای رسیدگی به اتهامات خود به دادگاه کیفری بهبهان مراجعه کند.

از جمله اتهامات مطرح شده در این احضاریه «ضرب و جرح عمدی»، «انتشار تصاویر تحریک‌آمیز»، «عضویت در گروهک‌های منافقین»، «توهین به رهبری»، «تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی از طریق شعارنویسی و شرکت در اعتراضات سال ۹۸» و «سرقت بالابر و سنگ‌پرانی علیه مامورین انتظامی و امنیتی» بوده است.

این پرونده در پی شکایت رحمان بدری، فرمانده سابق یگان ویژه بهبهان که هم‌اکنون بازنشسته شده و همچنین  دادستان بهبهان، علیه فرزانه انصاری‌فر تشکیل شده بود. روز دوشنبه ۱۵ آذرماه ۱۴۰۰، جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات ۲۵ تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات تیرماه سال ۱۳۹۹ در بهبهان در شعبه ۱ دادگاه انقلاب ماهشهر برگزار شد. نام  فرزانه انصاری‌فر  در میان متهمان دیده می‌شد. 

بعدتر و در تاریخ ۴ دی ماه ۱۴۰۰، جلسه دادگاهی در شعبه ۱۰۳ دادگاه کیفری ۲ شهرستان بهبهان به ریاست قاضی رسول رسولی نژاد، علیه فرزانه انصاری‌فر برگزار شد. در نهایت، جلسه دادگاه رسیدگی به برخی دیگر از اتهامات فرزانه انصاری‌فر در تاریخ ۱۳ بهمن ماه سال ۱۴۰۰ در شعبه ۱ دادگاه انقلاب بندرماهشهر برگزار شد که طی آن، او به ۴ سال و ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شد. 

بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ یک منبع مطلع از وضعیت خانواده انصاری‌فر گفته بود که همزمان با برگزاری دور دوم دادگاه مردمی آبان ۹۸ در لندن، مقامات قضایی ضمن تحت فشار قرار دادن خانواده انصاری‌فر، برای فرزانه انصاری‌فر سه پرونده جداگانه تشکیل داده‌اند. پرونده‌هایی که گرچه موارد اتهامی در آنها متفاوت است، اما شکی نیست که دلیل اصلی پیوستگی فرزانه انصاری‌فر در دادخواهی است.

فرزانه انصاری‌فر تنها فرد خانواده نبود که مسیر دادخواهی و البته تحمل فشارهای امنیتی و قضایی را برای رسیدن به حقیقت و عدالت برگزید. امین انصاری‌فر از جانبازان جنگ ایران و عراق چندی پیش و در جریان برگزاری دور نخست دادگاه مردمی آبان در لندن به عنوان یکی از شاهدان به صورت آنلاین حاضر شده بود و درباره کشته شدن پسرش و فشارهای امنیتی بر خانواده خود شهادت داده بود.

 در واقع همین موضوع موجبات تشدید فشارهای امنیتی و قضایی بر پدر فرزاد انصاری‌فر را باعث شد. بهمن‌ماه ۱۴۰۰ همزمان با تشدید فشارهای قضایی بر فرزانه انصاری‌فر، احضاریه‌های دادگاه برای امین انصاری‌فر و همچنین آرمان انصاری‌فر (برادر فرزاد) از طرف دادگاه ارسال می‌شود که بر اساس آن پدر و برادر فرزاد انصاری‌فر باید ظرف مدت پنج روز در دادگاه (انقلاب) بهبهان حاضر می‌شدند. در این احضاریه «تبلیغ به نفع گروه‌ها یا سازمان‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی» به عنوان اتهام امین انصاری‌فر اعلام شده بود.

امین انصاری‌فر، ۳۰ بهمن ۱۴۰۰ و در پی مراجعه به دادسرای عمومی و انقلاب بهبهان بازداشت و به زندان این شهرستان منتقل می‌شود. آرمان انصاری‌فر نیز یک روز پس از دستگیری پدرش، به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات بهبهان منتقل می‌شود. پس از انتشار این خبر، آرش صادقی، زندانی سیاسی سابق، در توئیتی نوشت که فرزانه انصاری‌فر که برای پیگیری وضعیت پدر و برادر خود به دفتر دادستانی بهبهان مراجعه کرده بود، «در دفتر دادستانی مورد ضرب و شتم قرار گرفت و تهدید به بازداشت شده است».

به نوشته آرش صادقی «ضرب و شتم خانم فرزانه انصاری‌فر به‌گونه‌ای صورت گرفته که باعث کبودی بدن و آسیب‌دیدگی شانه ایشان شده است».

روز چهارشنبه ۲۵ اسفندماه ۱۴۰۰، فرزانه انصاری‌فر از آزادی پدر و برادر خود پس از نزدیک به یک ماه بازداشت خبر داد.

پیش‌تر یک منبع مطلع از وضعیت خانواده فرزاد انصاری‌فر به صدای آمریکا گفته بود که «به سراغ هر کسی که با آنها رفت‌وآمد داشته رفته‌اند و او را [برای بازجویی و تهدید] برده‌اند.» او گفته بود که «دو عموی فرزاد انصاری‌فر هم پیش از این بازداشت شده و مورد بازجویی قرار گرفته بودند». 

خانواده بختیاری؛ زنده نگه داشتن دادخواهی به قیمت حبس 

پویا بختیاری، جوان ۲۷ ساله‌ اهل کرج روز ۲۵ آبان ۱۳۹۸ در فاز ۴ مهرشهر کرج و در جریان اعتراضات مردمی به ضرب گلوله نیروهای امنیتی کشته شد. به گفتهٔ پدر پویا بختیاری، پسرش به همراه مادر و خواهر خود در دومین روز از اعتراضات مردمی به افزایش ناگهانی قیمت بنزین، به صف راهپیمایی معترضان پیوسته بودند. تیر اسلحه نیروهای امنیتی بر جمجمه‌ پویا بختیاری اصابت می‌کند و او پیش از رسیدن به بیمارستان جان می‌بازد. روایتی تلخ از سرکوب وحشیانه اعتراضات مردمی به دست نیروهای قهری حاکمیت. پرچم دادخواهی خانواده پویا خیلی زود برافراشته شد و پدر و مادر او به فاصله کوتاهی از فاجعه کشته شدن فرزندشان به تکاپوی دادخواهی افتادند و به تبع آن، فشارهای امنیتی و قضایی نیز بر آنها بیشتر شد. ناهید شیرپیشه و منوچهر بختیاری، از مسیر گفتگوهای مکرر با رسانه‌ها و نامه‌نگاری با نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، سعی در رساندن صدای  دادخواهی خود داشتند. ۱۳ آذرماه سال ۱۳۹۸ یعنی کمتر از یک ماه پس از قتل پویا بختیاری، ناهید شیرپیشه مادر پویا در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران گفته بود که خانواده او شکایت‌شان را به دادگاهها و دستگاه قضایی ایران و مجامع بین‌المللی اعلام خواهند کرد و خواستار معرفی و مجازات قاتل و قاتلان فرزندشان هستند.

 یک ماه پس از کشته شدن پویا بختیاری، پدر و مادر او اعلام کردند که با نزدیک شدن چهلمین روز درگذشت پسرشان از سوی وزارت اطلاعات ایران احضار شده‌اند و به آنها گفته شده در صورت مخالفت با برگزاری مراسم در مکان مورد تایید وزارت اطلاعات، اجازه برگزاری مراسم چهلم پویا را نخواهند داشت. با این وجود پدر و مادر پویا بختیاری با انتشار فراخوانی از مردم خواستند تا روز ۵ دی‌ماه در مراسم چهلمین روز کشته‌شدن فرزندشان شرکت کنند. دو روز پیش از این تاریخ، گزارش‌هایی از یورش مقامات امنیتی به منزل خانواده بختیاری و بازداشت شمار زیادی از اعضای خانواده منتشر شد. یکی از بستگان خانواده بختیاری گفته بود که در جریان یورش نیروهای امنیتی، دست‌کم ۱۰ نفر از اعضای خانواده پویا بختیاری بازداشت شده‌اند. پدر و مادر، خواهر و شوهرخواهر، دو عمو و پسرعموی ۱۱ ساله پویا بختیاری در منزل آقای بختیاری بازداشت شده‌اند و پس از آن نیروهای امنیتی به خانه یکی از دایی‌های پویا بختیاری می‌روند و او را نیز بازداشت می‌کنند. 

در آن زمان سازمان عفو بین‌الملل نیز در توئیتی خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط ناهید شیرپیشه و منوچهر بختیاری، والدین پویا بختیاری شده بود. 

منوچهر بختیاری خردادماه سال ۹۹ نامه‌ای سه صفحه‌ای خطاب به برخی مقامات حقوق بشری سازمان ملل از جمله  میشل باچله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، از آنها درخواست کرد که «به افشای حقیقت، رساندن صدای قربانیان و فشار برای پاسخگویی حاکمیت در برابر تخلفات کمک کنند». او در این نامه به جزئیات سرکوب وحشیانه و خونین مردم و شرح آنچه بر فرزند او و خانواده‌اش در این ایام گذشته پرداخت. 

چندی پس از آن بود که برخی تصاویر و ویدیوهایی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد منوچهر بختیاری، پدر پویا و برادرش در مراسم بزرگداشت قاسم سلیمانی، مراسم فرمانده سابق سپاه قدس ایران شرکت کرده‌اند. اوایل تیرماه سال ۱۳۹۹ بود که منوچهر بختیاری با انتشار ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که او و برادرش به «اجبار» در مراسم بزرگداشت قاسم سلیمانی، مراسم فرمانده سابق سپاه قدس ایران شرکت کرده‌اند. آقای بختیاری گفته بود که شرکت وی در این مراسم مربوط به زمانی بوده که وی و خانواده‌اش در «بند مزدوران» بوده‌اند. منوچهر بختیاری تاکید کرده بود که با «تهدید و ارعاب خانواده»، او را به شرکت در این مراسم مجبور کرده‌اند. 

نیروهای امنیتی در ۲۳ تیر ماه سال‌ ۱۳۹۹ منوچهر بختیاری را در جریان سفرش به جزیره کیش ربودند و بازداشت کردند. پس از بازداشت منوچهر بختیاری، اعضای خانواده و بستگان او از جمله برادرش مهرداد بختیاری، در تاریخ چهارم شهریور ماه با در دست داشتن پلاکاردی با مضمون «دادخواهی جرم نیست، منوچهر بختیاری را آزاد کنید»، مقابل وزارت کشور تجمع کردند، اما نیروهای امنیتی علاوه بر ضرب و شتم آنها از جمله بی‌بی‌زهرا بختیاری، مادربزرگ ۸۰ ساله پویا بختیاری، اعضای این خانواده را برای ساعاتی بازداشت کردند. پس از آن، در آستانه سالگرد اعتراضات آبان‌ماه، مهرداد بختیاری، عموی پویا بختیاری نیز به دست نیروهای امنیتی بازداشت شد. بی‌بی‌ زهرا بختیاری، مادر بزرگ پویا بختیاری دوازدهم آبان ماه سال ۹۹ در ویدیویی گفت: «در حالی که چهار ماه از بازداشت منوچهر بختیاری [پدر پویا] گذشته، فرزند دیگرم مهرداد بختیاری نیز روز گذشته وقتی برای خرید نان از منزل خارج شده بود، از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ربوده شده است.»

منوچهر بختیاری روز  ۱۵ آذر ۱۳۹۹ پس از تحمل حدود پنج  ماه بازداشت، با قرار وثیقه آزاد شد و مهرداد بختیاری نیز روز پنج‌شنبه ۲۷ آذرماه، بعد از ۴۷ روز بازداشت، آزاد شد. منوچهر بختیاری گفته بود که برادرش (مهرداد) به پنج سال حبس تعلیقی و دو سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شده است. 

منوچهر بختیاری چند ماه بعد و در تاریخ ۱۸ فروردین سال ۱۴۰۰ و در جریان حضور و تجمع در مزار سردار اسعد بختیاری، یکی از مشروطه خواهان ایرانی در اصفهان، به همراه خانواده برخی از کشته شدگان اعتراضات مردمی و تعدادی از فعالان مدنی، بازداشت و مدتی بعد آزاد شد. 

کمتر از یک ماه بعد، یعنی در تاریخ ۹ اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۰ نیروهای امنیتی با یورش به منزل شخصی منوچهر بختیاری همراه با ضرب و شتم، وی را بازداشت کردند و برای مدتی به مکانی نامعلوم منتقل کردند و نهایتا دادگاه انقلاب، منوچهر بختیاری را به ۳ سال و ۶ ماه حبس، ۲ سال و ۶ ماه تبعید و ۲ سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم کرد و او را از بازداشتگاه یکی از نهاد‌های امنیتی به ندامتگاه مرکزی کرج منتقل کردند. چندی بعد از بازداشت آقای بختیاری، یک فایل صوتی از او منتشر شد که در آن تأکید می‌کرد که در جریان رسیدگی به پرونده خود، از داشتن وکیل بی‌بهره بوده و از زمان برگزاری جلسات نیز اطلاعی نداشته‌ است. شهریور ماه سال ۱۴۰۰، ناهید شیرپیشه، مادر پویا بختیاری، از یورش چهار مامور امنیتی به منزل او خبر داد. ناهید شیرپیشه گفته بود که  چهار مامور امنیتی روز دوشنبه ۲۲ شهریورماه با هجوم به منزل او و فحاشی،‌ خانه را تفتیش و موبایل شخصی او را ضبط کرده و با خود بردند. 

دی‌ماه سال ۱۴۰۰ گزارش‌هایی از اعتصاب غذای منوچهر بختیاری در زندان و انتقال او به سلول انفرادی منتشر شد. اعتصاب غذایی که در اعتراض به بی‌عدالتی در روند رسیدگی به پرونده صورت گرفته بود. 

حاکمیت علیه دادخواهی؛ حبس عدالت و محو حقیقت 

بازخوانی مقابله حاکمیت با خانواده‌های دادخواه نشان‌دهنده ساختاری خشن اما معین برای برخورد و سرکوب دادخواهی‌ست که صورت‌های گوناگونی از خشونت را عیان می‌کند. می‌توان به روشنی دریافت که تمام اقدامات خشن و سرکوب‌گرانه حاکمیت با خانواده‌های قربانیان بر چند محور اساسی می‌چرخد؛ حذف و محو حقیقت، سرکوب و تبعیض و تحریف واقعیت و پرونده‌سازی برای اعضای خانواده و در نهایت تحقیر دادخواهان از طریق ضرب و شتم و فحاشی و یورش به حریم خصوصی. 

ممانعت از برگزاری مراسم خاکسپاری و برپا کردن مراسم بزرگداشت چهلم و یا سالگرد قربانیان، بهترین نمونه برای توضیح و شرح نگاه معطوف به حذف و محو حقیقت است که در چهل سال گذشته و در مقابله با جنبش دادخواهی از سوی حاکمیت، بر خانواده‌های دادخواه اعمال شده است. تخریب گورستان خاوران و سخت‌گیری‌های مدام و پیوسته بر مادران خاوران جهت برگزاری مراسم سوگواری، قدیمی‌ترین نمونه از این سیاست غیرانسانی و ضد حقوق بشری است. سیاستی که در سوی دیگرش معطوف به تحریف واقعیت هم هست. موضوعی که البته با شگردهای جدید دستگا‌ه‌های امنیتی مانند اجبار خانواده بختیاری برای حضور در مراسم قاسم سلیمانی نیز پی گرفته شده و می‌شود. همچنین می‌توان گوشه‌هایی از این شگرد را در پرونده خانواده افکاری هم دید. تلاش نیروهای امنیتی و بازجویان برای گرفتن اعتراف اجباری از برادران افکاری علیه یکدیگر و یا ساخت مستند‌های تلویزیونی متعدد درباره پرونده برادران افکاری، شکل دیگری از تحریف واقعیت به دست نیروی سرکوبگر حاکمیت است. روشی که در پیوند با پرونده‌سازی علیه اعضای خانواده قربانیان هم هست. در سال‌های اخیر به کرات دیده‌ایم که ماموران امنیتی و انتظامی رفتارهایی به غایت غیرانسانی و خشن با بسیاری از خانواده‌های دادخواه داشته‌اند. ضرب و شتم گوهر عشقی مادر سالخورده ستار بهشتی که در اثر شکنجه ماموران انتظامی کشته شد، و یا یورش وحشیانه ماموران به خانه شهناز اکملی مادر مصطفی کریم‌بیگی از جان‌باختگان سرکوب اعتراضات سال ۸۸، از جمله آخرین نمونه‌های برخورد‌ توهین‌آمیز و خشن با خانواده‌های دادخواهی‌ست که علیه این ظلم پیوسته ایستاده‌اند.

هرچند فشارهای امنیتی و قضایی مدام بر خانواده‌های دادخواه بیشتر می‌شود، اما به نظر می‌رسد که صدای دادخواهی این خانواده‌ها هر روز محکم‌تر از قبل شنیده می‌شود و حلقه اتحاد این صدا پیوسته‌تر می‌شود و هویت دادخواهی این خانواده‌ها در پیوند با یکدیگر ساخته می‌شود و قوام می‌یابد.

در روزهای ابتدایی شروع قرن پانزدهم خورشیدی مصداق‌های روشن پیوستگی خانواده‌های دادخواه دیده شد که نشانه‌هایی از قوام پیدا کردن هرچه بیشتر راه دادخواهی است. 

نوروز ۱۴۰۱ در حالی آغاز شد که تعدادی از مادران دادخواه در تهران و برخی دیگر از شهرها به خیابان آمدند و به مردم گل هدیه دادند تا یاد عزیزان از دست رفته‌شان را با مردم کوچه و خیابان پاس دارند. مادر پژمان قلی پور، از کشته شدگان آبان ۹۸ مادر نوید افکاری ، مادر سارو قهرمانی که فرزندش در دی ۹۶ کشته شد و پدر و مادر امیرحسین زارع زاده یکی دیگر از کشته شدگان آبان ۹۸ و برادر ناصر رضایی که او نیز در کشتار خونین آبان ۹۸ کشته شد. در شهر سنندج هم مادر رامین حسین پناهی که فرزندش در سال ۱۳۹۷ اعدام شد، در میان شرکت‌گنندگان در مراسم نوروز به یاد فرزندش گل به مردم هدیه پخش کرد. 

کمپین حقوق بشر ایران

سپیده فرهان به دلیل شرکت در اعتراض‌های سراسری دی ماه ۹۶ به زندان محکوم شد و دو سال در زندان‌های اوین و قرچک حبس کشید. او در گفت‌وگو با زمانه از تجربیات دوره بازجویی، زندان، دادگاه، تحمل سلول انفرادی و شکنجه‌های روحی گفته است.

زندانیان سیاسی محبوس در بند جدید امنیتی زندان ارومیه با مشکلات بسیاری در زمینه های گوناگون روبرو هستند. در گزارش پیش رو به گوشه ای از این مشکلات از جمله در خصوص وضعیت بهداشت، محدود شدن ملاقات ها و افزایش برخورد

خشونت آمیز زندانبانان پرداخته شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران،  زندانیان محبوس در بند جدید امنیتی زندان ارومیه با مشکلات بسیاری در زمینه های گوناگون روبرو هستند.

یک منبع مطلع در خصوص وضعیت بهداشتی این بند به هرانا گفت: وضعیت بهداشت این بند بسیار نامناسب است و زندانیان با مشکلات متعددی در این زمینه روبرو هستند. افزون بر این زندانیان بند جدید برای رفتن به بهداری با محدودیت مواجه هستند”.

این منبع افزود: “ملاقات زندانیان با خانواده های خود محدود شده است و تحت نظارت شدید امنیتی صورت میگیرد. در حالی که هم اکنون حدود ۵۰ زندانی در این بند نگهداری می‌شوند نامناسب بودن تهویه هوای این بند، زندانیان را دچار مشکلات جدی و کرده است.”

به گفته این منبع، رفتار خشونت آمیز زندانبانها در بند جدید افزایش داشته و نسبت به کوچکترین اعتراضی واکنش نشان میدهند و با زندانی معترض برخورد خشن میکنند.

روز دوشنبه ۲۰ دی ۱۴۰۰، نیروهای گارد ویژه زندان ارومیه زندانیان محبوس در بند سیاسی را به بند جدید این زندان منتقل کردند. انتقال این زندانیان حوالی ساعت ۷ صبح آن روز با خشونت همراه بوده و نیروهای گارد ویژه زندانیانی که در مقابل انتقال مقاومت کردند را مورد ضرب و شتم قرار داده و اموال شخصی آن ها را تخریب کردند. این زندانیان پس از انتقال به بند جدید که دارای شرایط بسیار امنیتی و فاقد امکانات است از تماس تلفنی با خانواده خود محروم بوده اند.

ساکنین این بند از روز یکشنبه ۲۱ آذرماه در اعتراض به دستور رئیس زندان مبنی بر انتقال ساکنین این بند به بند جدید بدون امکانات و فضای کافی اعتصاب غذا کرده‌ بودند.

این زندانیان روز یکشنبه ۲۸ آذرماه، با انتشار یادداشتی مشترک اعلام کرده‌ بودند که تا زمان اعلام رسمی مسئولان زندان مبنی بر لغو انتقال به بند جدید به اعتصاب خود ادامه خواهند داد.

روز چهارشنبه ۱ دی ماه، بیست تن از این زندانیان، در اعتراض به بی توجهی مسئولان نسبت به خواسته آنان در مقابل افسر نگهبانی دست به تحصن زده و ساعاتی بعد به دنبال وعده افسرنگهبانی مبنی بر مراجعه مدیریت زندان به بند سیاسی، به بند بازگشتند.

نهایتا این زندانیان در تاریخ ۲۱ آذرماه در پی وعده مساعد رئیس زندان ارومیه مبنی بر جبران کمبودهای این بند و عدم انتقال این زندانیان به بند جدید تا زمان رفع کمبودها به اعتصاب غذای خود پایان داده بودند.

هرانا

چهارشنبه ۱۸ اسفندماه، لیلا سالم زاده به همراه دخترش یاسمین اذان در پی حضور در ستاد خبری اداره اطلاعات خرمشهر بازداشت به بازداشتگاه این نهاد امنیتی در اهواز و نهایتا به زندان سپیدار اهواز منتقل شدند. این شهروندان پیشتر به صورت تلفنی به ستاد خبری اداره اطلاعات احضار شده بودند.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، روز چهارشنبه ۱۸ اسفندماه ۱۴۰۰، لیلا سالم زاده به همراه دخترش یاسمین اذان در پی حضور در ستاد خبری اداره اطلاعات خرمشهر بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد امنیتی در اهواز منتقل شدند.

به گفته یک منبع مطلع این شهروندان از بابت اتهام “تبلیغ علیه نظام” مورد تفهیم اتهام قرار گرفته و نهایتا سه روز پیش از بازداشتگاه اداره اطلاعات اهواز به زندان سپیدار اهواز منتقل شدند.

خانم سالم زاده از بیماری دیابت و فشار خون بالا رنج میبرد و تداوم بازداشت وی موجب نگرانی خانواده و نزدیکان او شده است.

منزل آنان در تاریخ ۱ اسفندماه ۱۴۰۰ توسط نیروهای امنیتی مورد بازرسی قرار گرفته و برخی از وسایل شخصی آنان از جمله تلفن همراه خانم اذان را ضبط کرده و با خود بردند.

پیشتر یک منبع نزدیک به خانواده عزیز اذان در این خصوص به هرانا گفته بود: “در تاریخ ۱ اسفندماه نیروهاى امنیتی جهت بازداشت یاسمین به منزل وی مراجعه کرده و محل را مورد تفتیش قرار دادند؛ اما چون یاسمین مبتلا به کرونا و در بستر بیماری بود از بازداشت او صرف نظر کردند و نهایتا اعلام داشتند که وی باید در تاریخ ۸ اسفند ماه به ستاد خبرى خرمشهر مراجعه کند”.

منبع مطلع افزود: “روز ۸ اسفند ماه، پس از مراجعه خانم عزیز اذان به محل مقرر، ماموران امنیتی به او گفتند که افرادی از اداره اطلاعات شهر اهواز به دیدن او خواهند آمد که ساعاتی بعد علیرغم انجام نگرفتن این امر، یاسمن به منزل برگشته و نهایتا روز ۱۸ اسفندماه مجددا از طریق یک تماس تلفنی به نهاد مذکور احضار شد”.

به گفته این منبع مطلع، پس از بازداشت خانم عزیز اذان، حساب اینستاگرام وی نیز مسدود شده است.

لیلا سالم زاده، ۵۲ ساله و دخترش یاسمین اذان فرزند عزیز، فعال رسانه ای، ۳۸ ساله و از اهالى کوى احمد آباد آبادان هستند.

هرانا

مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران به همراه ۳۶ سازمان حقوق بشری و مدنی ایرانی، منطقه‌ای و بین‌المللی دیگر با انتشار بیانیه‌ای مشترک از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواستند که در نشست پیش روی این شورا به نفع قطعنامه تمدید ماموریت گزارشگر ویژه ایران رای دهند.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، سی و هفت سازمان حقوق بشری و مدنی ایرانی، منطقه‌ای و بین‌المللی دیگر با انتشار بیانیه‌ای مشترک از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواستند که در نشست پیش روی این شورا به نفع قطعنامه تمدید ماموریت گزارشگر ویژه ایران رای دهند.

در این بیانیه از کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواسته شده است تا در چهل و نهمین جلسه این شورا از تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران حمایت کنند. امضاکنندگان این بیانیه با توجه به مصونیت کامل مقامات ایرانی در خصوص نقض گسترده و نظام‌ مند حقوق بشر، تمدید ماموریت را ضروری توصیف کرده‌اند.

امضاکنندگان این بیانیه با اشاره به نقض حق حیات از طریق استفاده از مجازات اعدام علیه کودک مجرمان و صدور و اجرای حکم اعدام برای افرادی که اتهامات آنان مطابق با قوانین بین‌المللی “جنایات جدی” تعریف نمی‌شود را مغایر با قوانین بین‌المللی توصیف کردند.

به علاوه، همانگونه که در گزارش پیشین گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران برجسته شده است، تبعیض در قانون و عمل علیه زنان و دختران، افراد متعلق به اقلیت‌های ملی، مذهبی و یا زبانی همچنین همجنسگرایان و دوجنسگرایان زن و مرد و افراد ترنس کماکان یک واقعیت فراگیر و روزمره است و این تبعیضات گسترده خشونت علیه زنان و دختران را تداوم می‌بخشد.

به باور امضاکنندگان این بیانیه، در چنین شرایطی تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران به منظور نظارت، مستندسازی و گزارش به شورای حقوق بشر سازمان ملل از هر زمان دیگری حیاتی‌تر است.

اسامی سازمان‌های امضاءکننده این بیانیه در ادامه می‌آید:

مرکز عبدالرحمن برومند
طرفداران حقوق بشر
مرکز آفریقایی مطالعات دموکراسی و حقوق بشر
حقوق بشر برای همه در ایران
سازمان عفو بین‌الملل
عرصه سوم
ماده ۱۸
ماده ۱۹
انجمن حقوق بشر مردم آذربایجانی در ایران
جمعیت حقوق بشر کردستان در ایران-ژنو (KMMK-G)
گروه حقوق بشر بلوچستان
موسسه مطالعات حقوق بشر قاهره (CIHRS)
مرکز حقوق بشر در ایران
مرکز حامیان حقوق بشر
شبکه بین‌المللی حقوق کودک
اتحاد جهانی برای مشارکت شهروندان – CIVICUS
کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران
Conectas Direitos Humanos
همه با هم علیه مجازات اعدام  (ECPM)
آزادی از شکنجه
مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (HRAI)
دیده‌بان حقوق بشر
تاثیر بر ایران
کمیسیون بین المللی حقوق دانان
فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر (FIDH)
سرویس بین‌المللی حقوق بشر (ISHR)
حقوق بشر ایران
مرکز اسناد حقوق بشر ایران
عدالت برای ایران
شبکه حقوق بشر کردستان
گروه بین المللی حقوق اقلیت
اقدام آشکار بین المللی
بنیاد سیامک پورزند
اتحاد برای ایران
ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام
سازمان جهانی مبارزه علیه شکنجه (OMCT)
شش رنگ: شبکه لزبین‌ها و ترنس‌جندرهای ایرانی

هرانا

مرگ بکتاش آبتین، شاعر و فیلمساز محبوس در زندان، مصداق روشنی از رفتارهای غیرانسانی و قساوت‌بار دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران با محبوسان سیاسی و عقیدتی است. مقامات قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه در برابر رفتارهای ناقض حقوق بشر که جان زندانیان را در خطر قرار داده و منجر به مرگ زندانیان شده، پاسخگو نبوده‌اند و در عوض با حیله‌های مختلف و اتکا به سیاست پنهان‌کاری و تحریف و دروغ، مانع روشن شدن حقیقت شده‌اند. امتناع از ارائه خدمات پزشکی و درمانی زندانیان، به روشی مرسوم برای برخورد با زندانیان سیاسی و عقیدتی بدل شده و مقامات قضایی  جمهوری اسلامی ایران  با این حربه‌ی غیرانسانی و بی‌رحمانه بسیاری از محبوسان عقیدتی و سیاسی  را به آستانه مرگ سوق داده‌اند. 

هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران، با اشاره به تراژدی مرگ بکتاش آبتین، گفت: «حکومت ایران نشان داده است که از هیچ روشی برای سرکوب آزادی اندیشه و بیان حتی گرفتن جان انسان‌ها دریغ نمی‌کند.» 

به گفته هادی قائمی «مسئولیت مرگ زندانیانی که نیاز به خدمات پزشکی و درمان داشتند مستقیما با حکومت جمهوری اسلامی ایران است و جامعه جهانی باید با دقت بر رفتار ناقض حقوق بشر در زندان‌های ایران توجه کند و مقامات ایران را مجبور به پاسخگویی درباره این جنایت‌ها کند.»

بکتاش آبتین، دومین زندانی سیاسی و عقیدتی است که در یک هفته گذشته جان خود را در اثر مشکلات جسمی و بیماری و عدم رسیدگی پزشکی از دست می‌دهد. در روزهای گذشته مرگ عادل کیانپور، زندانی سیاسی محبوس در زندان شیبان اهواز هم منتشر شد. 

کمپین حقوق بشر در ایران، تداوم رفتارهای بی رحمانه مقامات دستگاه قضایی با زندانیان بیمار و نیازمند به خدمات پزشکی و بی‌پاسخگو بودن مقامات قوه قضاییه را نشانه‌ای از عزم حاکمیت برای سرکوب هرچه خشن‌تر و بی‌رحمانه‌تر صداهای منتقد و مخالف خود می‌داند. کمپین حقوق بشر در ایران، نتیجه تداوم رفتارهای مشابه مقامات قضایی با زندانیان سیاسی و عقیدتی را عادی‌سازی شکنجه و این رویه می‌داند. با توجه به سابقه تاریک دستگاه قضا در رفتار با زندانیان سیاسی و عقیدتی نیازمند به درمان و خدمات پزشکی، شدت گرفتن برخوردهای ناقص حقوق بشر در زندان‌ها، نشان می‌دهد جان همه زندانیان و محبوسان سیاسی و عقیدتی در معرض خطر است.

در سال‌های گذشته شمار زیادی از زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان‌های ایران یا در اثر فراهم نشدن شرایط درمان و یا اعتصاب غذا و یا به دلایل مشکوک جان‌باختند؛ ساسان نیک‌نفس، بهنام محجوبی، ستار بهشتی، وحید صیادی، علیرضا شیرمحمدی و کاووس سیدامامی شماری از این اسامی هستند. در هیچ‌کدام از این موارد، مقامات قضایی و زندان‌ها حاضر به پذیرفتن مسئولیت خود نشدند و هیچ فردی نیز در این رابطه محاکمه نشده است. سازمان ملل مکررا نگرانی‌های جدی خود را درباره تداوم اعمال محرومیت علیه زندانیان در دسترسی به امکانات بهداشتی و عدم برخورداری محبوسان از مراقبت‌های پزشکی ابراز کرده است. 

در قوانین کیفری ایران، ترک فعل از سوی افرادی که مسئولیتی را در قبال دیگران بر عهده دارند، اگر منتهی به مرگ شود، می‌تواند مشمول جرم «قتل» باشد. ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی در این زمینه می‌گوید: «هرگاه کسی فعلی که انجام آن را برعهده گرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن، جنایتی واقع شود، چنانچه توانایی انجام آن فعل را داشته باشد جنایت حاصل به او مستند می شود و حسب مورد عمدی، شبه عمدی، یا خطای محض است؛ مانند اینکه مادر یا دایه‌ای که شیر دادن را برعهده گرفته است، کودک را شیر ندهد یا پزشک یا پرستار وظیفه قانونی خود را ترک کند.» همچنین در مقررات سازمان زندان‌های ایران صراحتا به حق زندانی از برخورداری از امکان درمان اشاره شده است. در ماده ۱۱۸ آئین‌نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی ایران آمده است «معاینه و در صورت نیاز معالجه محکومان بیمار به عهده اداره زندان یا مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال است».

با توجه به تمثیلی بودن مواردی که ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی آمده است، می‌توان گفت که مسئولان زندان و قضات از جمله قضات ناظر زندان و قضات اجرای احکام کیفری، چنانچه وظایف قانونی خود را در زمینه رسیدگی به امور پزشکی محکومان بیمار ترک کنند و باعث مرگ زندانی شوند، به اتهام قتل می‌توانند تحت تعقیب قرار گیرند. 

بکتاش آبتین، عضو کانون نویسندگان ایران، در حالی روز شنبه ۱۸ دی‌ماه ۱۴۰۰ از دنیا رفت که هفته گذشته، روز یک‌شنبه ۱۲‌ام دی‌ماه، کانون نویسندگان ایران ضمن تاکید بر آگاهانه و عامدانه بودن عملکرد حکومت در این زمینه اعلام کرد که بکتاش آبتین، دبیر پیشین این کانون به کمای مصنوعی فرو رفته است. در بیانیه کانون نویسندگان ایران آمده  بود «چهار روز سرگردانی او در زندان اوین میان بند و بهداری بدون دریافت درمان، انتقال شبانه او به بیمارستان طالقانی و به زنجیر کشیدن او بر تخت بیمارستان، بی‌خبر نگه داشتن خانواده و همبندانش از وضعیت او و سوزاندن روزها و لحظات حیاتی آبتین و خانواده‌اش در تلاش برای گرفتن مرخصی، بخشی از عملکرد آگاهانه و عامدانه‌ حکومت و زندانبانانش در به خطر انداختن جان آبتین است».

سابقه بیماری زمینه‌ای بکتاش آبتین، عضو کانون نویسندگان ایران، باعث شده بود که نگرانی‌ها درباره وضعیت سلامت وی نزد خانواده‌اش بیشتر شود. بکتاش آبتین در طول دوران حبس خود دوبار به کرونا مبتلا شد و تیرماه امسال هم مدتی را به دلیل مشکلات پزشکی در بیمارستان بستری شد. انتشار تصاویر او در بیمارستان با لباس زندان و در حالی که با پابند به تخت بسته شده بود واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت. بکتاش آبتین در طول دوران زندان دوبار به کرونا مبتلا شده بود. 

بکتاش آبتین به همراه رضا خندان (مهابادی) و کیوان باژن سه عضو کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۹۷ به اتهام «انتشار خبرنامه‌ داخلی کانون نویسندگان»، «آماده‌کردن کتابی پژوهشی درباره‌ی تاریخ پنجاه ساله‌ کانون نویسندگان» و «حضور بر مزار جانباختگان قتل‌های سیاسی زنجیره‌ای جعفر پوینده و محمد مختاری و شرکت در مراسم سالانه‌ احمد شاملو» به شش سال حبس محکوم شده بودند.

کمپین حقوق بشر ایران

 کانون نویسندگان ایران خبر درگذشت بکتاش آبتین، شاعر، نویسنده، فیلمساز و عضو برجسته این کانون را اعلام کرد. این کانون در اطلاعیه‌‌ای که در کانال تلگرام خود منتشر کرد، نوشت او "جان شیرین خود را فدای آزادی کرد".

کانون نویسندگان ایران روز ۱۸ دی از درگذشت بکتاش آبتین خبر داد و در کانال تلگرام خود نوشت: «بکتاش آبتین شاعر، فیلمساز و عضو پایدار و برجسته‌ی کانون نویسندگان ایران که جان شیرین خود را فدای آزادی کرد، از میان ما رفت.»

این کانون به خانواده بکتاش آبتین و یاران او تسلیت گفته و اعلام کرده است که ظرف ساعات آتی بیانیه‌‌ای در این باره منتشر خواهد کرد و "افکار عمومی را در جریان جزئیات ستمی که بر بکتاش آبتین رفت قرار خواهد داد".

نویسندگان اطلاعیه گفته‌اند: «بکتاش آبتین زنده است چون روح آزادی‌خواهی و ستیز با پلشتیِ استبداد و ستم زنده است.»
بکتاش آبتین در زندان اوین به کرونا مبتلا شد و به دلیل عدم رسیدگی به‌موقع مسئولان زندان اوین از یک هفته پیش در کما به سر می‌برد.

کانون نویسندگان ایران در بیانیه قبلی خود هشدار داده بود که وضع او بسیار خطرناک است و بی‌توجهی به وضع بکتاش آبتین را "تلاش عامدانه حکومت برای تلف‌کردن وقت" در درمان او دانسته بود.

بکتاش آبتین همرا با دو عضو دیگر کانون نویسندگان، کیوان باژن، رمان‌نویس و روزنامه‌نگار و نیز رضا خندان مهابادی، نویسنده و منتقد ادبی در شهریورماه ۱۳۹۹ (سپتامبر ۲۰۲۰) به اتهام فعالیت در کانون یادشده، حضور در مراسم بزرگداشت قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای و همچنین سالروز درگذشت احمد شاملو بازداشت و به زندان اوین منتقل شدند.

دویچه وله

مراسم دومین سالگرد سرنگون شدن پرواز پی‌اس۷۵۲ هواپیمایی اوکراین با شلیک موشک‌های سپاه پاسداران در آسمان تهران، با سخنرانی حامد اسماعیلیون، سخنگوی خانواده‌های جان‌باختگان و جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا روز شنبه ۱۸ دیماه در شهر تورنتوی کانادا برگزار شد.

در آغاز این برنامه که به دلیل محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا بدون حضور شرکت‌کنندگان برگزار شد، اسامی جان‌باختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ توسط چند تن از بازماندگان قربانیان در این مراسم خوانده شد.

در این مراسم دو روزه که در شهر تورنتو برگزار می‌شود، حامد اسماعیلیون، سخنگوی خانواده‌های این جان‌باختگان با شرح این که تمام اموال قربانیان به تاراج رفت و حتی به سگ‌های آنها رحم نشد، و «حتی انگشتر ازدواج آنها از دستانشان بیرون آورده شد»، گفت: بعد از ۱۷۷ مورد قتل آیا از دولت فدرال نمی‌پرسید چه کسی آنها را کشت؟ از مقامات نمی‌پرسید که یک تحقیقات جناحی را آغاز کنند؟

او تأکید کرد: اگر به شما بگویند تمام این موارد قتل فقط به اشتباه یک نفر مربوط بوده، آیا می پذیرید؟ مافیای قاتل خودش مسئول رسیدگی است و حتی وکیلان قربانیان را انتخاب می‌کنند، این شما را دیوانه نخواهد کرد؟

اسماعیلیون با اشاره به از دست دادن همسر و فرزندش در شلیک موشک‌های سپاه به هواپیمای مسافربری تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران کانادا را با قلدری تهدید می‌کند و بگذریم از این که با حسن نیت پای میز مذاکره نمی‌آید. به جای آن ما نامه‌های مودبانه می‌نویسیم و می‌گوییم خواهش می‌کنیم بیایید پای میز مذاکره. توجیه‌گران جمهوری اسلامی همچنان دارند کار می‌کنند و حرفی از تحریم نیست و همه در سکوت ما را نگاه می‌کنند.

سخنگوی خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ با بیان این که «صبر ما لبریز شده، گفت: امروز روزی است که دیپلماسی تمام می‌شود و عدالت آغاز می‌شود. عدالت قابل مذاکره نیست. ما آسوده نخواهیم نشست با این اظهارات پوشالی سیاسی. ما درک نمی‌کنیم این تأخیری که این پرونده را به ایکائو نمی‌برند. دادگستری کانادا باید این پرونده را باز کند و بدون تأخیر تأکید کند که ماهیت آن تروریستی بوده است.

او همچنین تأکید کرد: ما تقاضای حکم جلب تک‌تک آنها، رهبر جمهوری اسلامی ایران و فرماندهان سپاه را داریم و سپاه پاسداران تمامیتش باید سازمان تروریستی شناخته شود و دارایی‌های جمهوری اسلامی مسدود شود. به جای دهه‌های بعد، امروز باید برای کرامت انسان اقدام کنیم. این بار ننگ، با اندیشه‌ها و رفتارهایی است که نتیجه‌اش به این جنایت منجر شده است. فارغ از نتیجه، ما خانواده‌ها به مبارزه ادامه خواهیم داد.

جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا با ابراز خرسندی از حضور در جمع این خانوادگان خاطرنشان کرد: ما تیمی از افرادی را داریم که در این لحظات دشوار همراه شما هستند تا به نتیجه و پاسخگویی برسیم.

او هجدهم دی ماه را روز درد، رنج، اندوه دانست که در این روز کانادا بخشی از مردم خود را از دست داد و گفت: در روز یادمان این واقعه ما این تراژدی و موارد مشابه آن به یادمان خواهد ماند. نوعروسان و نودامادان، دانشجویان، فرزندان، پزشکان، صاحبان کسب و کارهای کوچک که قربانی شدند، همه را به یاد داریم.

ترودو در این سخنان که به دو زبان انگلیسی و فرانسه بیان کرد، با اشاره به اتباع کانادا و دارندگان کارت اقامت این کشور، تأکید کرد: قول می‌دهم همیشه به مبارزه برای پاسخگویی، شفافیت و عدالتی که شما شایسته آن هستید ادامه خواهیم داد.

او با بیان این که سرنگونی این هواپیما به دلیل بی‌مبالاتی و بی‌توجهی به جان انسان توسط جمهوری اسلامی رخ داد، گفت: حالا که ایران پایبند به مذاکره نبوده با مکانیزم‌های بین‌المللی به همراه کشورهای دیگر، تا وقتی ایران پاسخ ندهد، از پا نخواهیم نشست و با مکانیزم های بین المللی ایران را در برابر عدالت پاسخگو می‌کنیم.

او اضافه کرد: بدیهی است کشوری که مسئول سرنگونی است نمی‌تواند مسئول تحقیق باشد. ما به برنامه‌هایمان ادامه می‌دهیم در کنار شرکایمان، تا مردممان را ایمن نگه داریم و شفافیت تحقیقات را تضمین کنیم و هم‌زمان برای عدالت و پاسخگویی می‌جنگیم.

نخست‌وزیر کانادا افزود« این آن کسانی را که ما از دست داده‌ایم برنمی‌گرداند و درد و رنج شما را کاهش نمی‌دهد. اما عزیزان ما فراموش نخواهند شد. هم‌وطنان شما در سراسر کانادا به شما فکر می‌کنند و شما تنها نیستید. ما به عنوان یک کشور در کنار هم می‌ایستیم.»

زهرا محمدی، فعال مدنی و مدرس زبان کُردی، با همراهی شمار قابل توجهی از فعالان مدنی کُرد و شهروندان سنندج برای اجرای حکم حبس خود راهی زندان سنندج شد.

در عکس‌ها و ویدئویی که سایت حقوق بشری هه‌نگاو روز شنبه، ۱۸ دی منتشر کرده، خانم محمدی در حالی که لباس محلی پوشیده است در میان همراهان خود به زبان کردی صحبت می‌کند.

او در بخشی از سخن خود با حضار می‌گوید: «زبان مادری یکی از بنیادی‌ترین حقوق ماست که از آن کوتاه نخواهیم آمد و انجمن ما برای به دست آوردن این حق پیشقدم شد و امیدوارم فعالیت‌های ما بر سر دشمنی که مخالف این حقوق است آوار شود.»

زهرا محمدی، مسئول انجمن فرهنگی اجتماعی «نوژین»، در خرداد ۱۳۹۸ بازداشت و در تیر ۱۳۹۹ به اتهام «تشکیل گروه علیه امنیت کشور» به ۱۰ سال حبس محکوم شد. این حکم بعدتر در دادگاه تجدید نظر به پنج سال حبس تبدیل شد.

این فعال مدنی فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد ژئوپولتیک است. او به مدت ۱۲ سال در شهر سنندج و روستاهای اطراف آن به صورت داوطلبانه به آموزش زبان کُردی مشغول بوده است.

با وجود اعتراض اقلیت‌های مختلف قومی به محدودیت‌ها در خصوص تدریس زبان مادری، جمهوری اسلامی نه تنها مانع آموزش زبان قومیت‌ها در سیستم رسمی آموزش کشور می‌شود، بلکه با فعالان این حوزه برخورد و آن‌ها را در دادگاه‌ها با اتهاماتی چون فعالیت علیه «امنیت ملی» محاکمه می‌کند.

علاوه بر این در سال‌های گذشته نیز سازمان‌ ثبت احوال محدودیت‌هایی را برای نامگذاری فرزندان به نام‌های محلی ایجاد کرده است.

بسیاری از معترضان، این محدودیت‌ها را تلاش جمهوری اسلامی برای یکپارچه‌سازی فرهنگی و مرکزگرایی عنوان می‌کنند.

رادیوفردا

یاشار تبریزی، فعال مدنی ساکن تهران صبح امروز شنبه ۱۸ دیماه توسط ماموران پلیس امنیت بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد در رباط کریم منتقل شد. وی صبح امروز با انتشار ویدئویی در شبکه های اجتماعی از حضور خود در محل سرنگونی هواپیمای اوکراینی و ادای احترام به جان باختگان خبر داده بود.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، ساعت ۶ بامداد روز شنبه ۱۸ دیماه ۱۴۰۰، یاشار تبریزی، فعال مدنی ساکن تهران توسط ماموران پلیس امنیت بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد در رباط کریم منتقل شد.

یک منبع مطلع در این خصوص به هرانا گفت: «آقای تبریزی ساعت هفت بامداد با خانواده اش تماس گرفت و گفت در پلیس امنیت رباط کریم است و به دستور دادستان بازداشت شده است و چند ساعت دیگر آزاد خواهد شد. ساعت یازده امروز نیز همسرش به پلیس امنیت رباط کریم مراجعه کرده و تایید کردند که در این مکان است.»

وی صبح امروز با انتشار ویدئویی در شبکه های اجتماعی از حضور خود در محل سرنگونی هواپیمای اوکراینی و ادای احترام به جان باختگان خبر داده بود.

یاشار تبریزی پیشنر نیز سابقه بازداشت توسط نهادهای امنیتی را داشته است. وی در تاریخ ۱۸ فروردین ماه امسال همراه با خانواده برخی از کشته شدگان اعتراضات مردمی و تعدادی از فعالان مدنی در اصفهان بازداشت و یک روز بعد آزاد شد.

هرانا